"ŚWIADKOWIE CZASU"-EDUKACJA HISTORYCZNA DZIECI I MŁODZIEŻY

Uczniowie klas VIII wzięli udział w warsztatach w muzeum i archiwum w Zamościu. Młodzież pracowała w grupach 10. osobowych. Podczas, gdy jedna grupa miała zajęcia w archiwum, druga zapoznawała się z gromadzeniem eksponatów w muzeum. Zajęcia prowadzone były przez pracowników tychże instytucji i miały na celu zapoznanie młodych ludzi z metodami poszukiwania materiałów źródłowych. Archiwum w swych zbiorach posiada dokumenty z powiatów biłgorajskiego, hrubieszowskiego, tomaszowskiego, zamojskiego i miasta Zamość.  Dyrektor archiwum pokazał uczestnikom m.in. najstarszy pergamin znajdujący się w zbiorach a pochodzący z 1457r. Uczestnicy oglądali dokumenty związane z miejscowościami z Gminy Komarów-Osada m.in. Zubowice, Ruszczyzna. Odnaleźli akty urodzenia/chrztu naszych przodków pisane po rosyjsku. Listy osób wysiedlonych do obozu w Zamościu.  Mogli też wejść razem z pracownikami do pomieszczeń magazynowych, czego zwykli użytkownicy archiwum nie mogą zrobić. W muzeum młodzież poznawała m.in. tematy związane z historią, kulturą i tradycjami naszego regionu. Warsztaty w muzeum wyrabiały wśród uczniów umiejętności korzystania z nowego rodzaju źródła wiedzy, jakim jest ekspozycja muzealna, poznawali sposoby identyfikacji i datowania zabytków.

W ramach zadania organizowane są zajęcia dotyczące historii regionu,  prowadzone przez historyka- regionalistę Pana Roberta Kowalskiego. Działania realizowane w ramach projektu wprowadzają młodych ludzi w świat życia społeczności lokalnej, poszerzają wiedzę o regionie, zwyczajach we własnej rodzinie i najbliższym otoczeniu. Zajęcia prowadzone są w atrakcyjnej nowatorskiej formie, dzieci wraz z prowadzącym oraz opiekunami biorą udział w pieszych wycieczkach  po okolicy podczas, których  poznają swoje miejsca zamieszkania dowiadują się ciekawych historii, a nawet poznają nie odkryte i nie poznane historie zakątków swoich miejscowości.

Dzieci uczestniczące w wycieczce pod hasłem ,,Legendarne i historyczne początki Duba'' poznały historię o pochodzeniu nazwy Dub,  zobaczyły stare ok. 300 letnie dęby na skraju lasu i stawów. Oglądały roślinność lasu i terenów bagienno-moczarowych. Zwiedzały teren dawnego zespołu dworsko-folwarcznego kolejnych właścicieli Duba od XV do XX wieku (Dubieńskich, Myszkowskich, Kowerskich).Grupa obeszła dookoła pozostałości wałów obronnych dworu i mokrej fosy. Następnie przeszła po dawnym trakcie na grobli dworskiej i obejrzała zabytkowy budynek stodoły/spichlerza. Oglądano także pozostałości murów dworu i piwnic. Na zakończenie pieszej wycieczki uczniowie poznali miejsca gdzie stały dawniej zabudowania gospodarcze dworu - mieszkania służby- tzw. ,,ósmaki''. Środowisko  geograficzno -przyrodnicze Antoniówki i źródła rzeki Sieniochy poznały dzieci uczęszczające do miejscowej szkoły. Dzieci poszły pieszo na zachód w stronę Wolicy Śniatyckiej do źródła wywierzyskowego Sieniochy. Oglądały położone na skraju dwóch miejscowości miejsce wypływu wód podziemnych w formie głębokiego na ponad 3 metry i szerokiego na 15 metrów leja z kamienistym(wapiennym) dnem. Omawiano parametry i właściwości wody ze źródła. Po drodze oglądano ślady pozostawione przez bobry-zapadniętą ziemię, liczne nory,  wydeptane ścieżki, nadgryzione wierzby i zgryzione gałęzie. Obserwowano  z oddali czatujące na swoje ofiary dwa ptaki drapieżne- prawdopodobnie myszołowy. Grupa zaczęła wracać na północ w stronę Sieniochy i starej szkoły mijając po drodze spory (ok.10 arów) kompleks źródeł zasilających rzekę. Po przejściu przez mostek wszyscy weszli na teren dawnej szkoły. Omówiono jej początki prawie 120 lat temu i duże znaczenie dla miejscowej społeczności. Dzieci obejrzały w jakich warunkach uczyli się ich przodkowie. Przy starej szkole zwrócono im uwagę na pomnikowe drzewa-największe w całej miejscowości. Następnie wszyscy powrócili do nowej szkoły. Zabytki sakralne i miejsca pamięci lokalnej poznali młodzi mieszkańcy Śniatycz. Dzieci przeszły ze szkoły na teren dawnego cmentarza prawosławnego - potocznie zwanego ruskim- położonego na północ od Śniatycz przy drodze do Kadłubisk, poznali jego położenie i historię powstania i jaka jest symbolika cmentarza prawosławnego. Oglądały umieszczone na nim pomniki nagrobne. Prowadzący omówił wszystkim symbole i inskrypcje nagrobne odczytał imiona i nazwiska zmarłych wypisane cyrylicą .Dzieci reagowały żywo na często znane im nazwiska. Wszyscy ciekawie oglądali z jakiego materiału i w jaki sposób wykonywano kamienne pomniki w XIX i na początku XX wieku. Omówiono także nagrobek rodziny i osobę Michała Hrycuniaka- ,,Sawy'' metropolity prawosławnego całej Polski pochodzącego ze Śniatycz. Kończy on w tym roku 80 lat. Uczniowie zwiedzili również swoją parafialną kaplicę pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego. Odczytano na głos napis z tablicy fundacyjnej umieszczonej nad drzwiami dawnej cerkwi unickiej. Historyk wyjaśnił dzieciom czym była ta cerkiew i co się z nią później działo. Udało się także wejść do środka i omówić wnętrze, oraz gdzie jest dawne wyposażenie. Obejrzano znajdujące się wokół budynku zabytkowe nagrobki z XIX i XX wieku- omówiono komu są poświęcone. Ciekawe dla dzieci były opowieści pani posiadającej klucze od kaplicy-np. znajomość z metropolitą,, Sawą'',z pochodzącym ze Śniatycz i je opisującym pisarzem Zenonem Gierałą, historia poszukiwań cerkiewnych dzwonów itd. .Trzecim najbardziej odległym miejscem zwiedzanym tego dnia był kopiec-mogiła żołnierska położony na wschodnim skraju Śniatycz w stronę Zubowic. Dzieci i nauczyciele przywieźli ze sobą 3 znicze, które zapalono by uczcić pamięć nieznanych żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej w czasie I bitwy pod Komarowem w sierpniu 1914 roku. Omówiono działania wojenne na terenie gminy i to w jaki sposób chowano wtedy poległych. Zwrócono uwagę dzieciom na liczne zapomniane groby wojenne. Tematem zajęć historii regionu w Komarowie-Osadzie były ,,Legendarne i historyczne początki Komarowa”.  Dzieci po wyjściu ze szkoły podeszły do  tzw. ,,szwedzkiego kopca'' położonego tuż obok przy głównej drodze. Dowiedziały się o podaniach i legendach na jego temat. Obejrzały okazałą murowaną słupową kapliczkę figurę'' na jego szczycie. Jest ona związaną z kolejną legendą o księciu Sanguszce i początkami miasta Komarowa w XVIII wieku. Podkreślono, że w obecnym roku mija 270 rocznica nadania praw miejskich dla Komarowa. Prowadzący zwrócił uwagę na położenie obecnego i dawnego centrum Komarowa, w stronę którego ruszyła grupa. Idąc główną ulicą w stronę Zamościa dzieci obejrzały budynek dawnego ośrodka zdrowia i izby porodowej, porodówki'' .Rozmawiano o tym kto się tu urodził ze znanych uczniom ludzi i omówiono postać doktora Wiesława Lipko. Następnie grupa dotarła na most i kładkę nad korytem dawnej rzeki Jarochy wzmiankowanej już w 1435 roku. Omówiono pierwsze wzmianki o miejscowości, jak również uczniowie zwrócili uwagę na kształt i wielkość doliny rzecznej. Dzieci dowiedziały się gdzie były źródła(są do dziś) i ujście Jarochy(do Sieniochy). Uczestnicy dowiedzieli się o dawnym trakcie prowadzącym przez Komarów i o warunkach podróżowania w dawnych wiekach. Opowiedział także kiedy zbudowano pierwszą utwardzoną drogę i stały most. Idąc główną drogą na zachód w stronę Komarowa Dolnego grupa doszła do dawnego ,,okopiska'' czyli cmentarza żydowskiego. Dzieci przeczytały treść tablic umieszczonych na bramie cmentarnej w języku polskim i angielskim. Wszyscy weszli do środka. Tam oglądano ustawione pamiątkowe obeliski z inskrypcjami poświęcone zabitym żydowskim mieszkańcom Komarowa w latach 1942-1943.Prowadzący pokazał dzieciom oryginalne zachowane kamienie nagrobne „macewy'' i opisał ich symbolikę. Omówił także pochodzenie i początki cmentarza. Zwrócono wszystkim uwagę na to, że do drugiej wojny światowej społeczność żydowska stanowiła ponad połowę ludność Komarowa. Po wyjściu na ulicę grupa przeszła do zabytkowego ceglanego młyna z początku XX wieku. Prowadzący historyk-regionalista opowiedział o dawnych młynach i młynarstwie w okolicy, oraz zwrócił uwagę dzieci na walory artystyczne budynku. Podkreślono, że zawód młynarza jest w Komarowie zawodem wymarłym. Idąc dalej na zachód uczniowie doszli do najbardziej dawnej wysuniętej części miejscowości zaznaczonej kapliczką figurą ''słupową” o kilku kondygnacjach z wnękami i umieszczonymi w nich rzeźbami. Kapliczka stoi jak dawniej na rozstaju dróg i pochodzi z XVIII wieku. Związana jest z legendą o powstaniu Komarowa. Po jej obejrzeniu uczniowie wrócili w stronę centrum miejscowości i tuz za młynem skręcili na południe. Obszar ten nazywany jest potocznie ,,Obszarkiem'' Znajduje się na terenie pierwszego historycznego Komarowa wzmiankowanego w I połowie XV wieku. Zanim powstała obecna osada i miasto na tzw. Obszarku rozwijała się wieś wokół dworu i folwarku kolejnych właścicieli miejscowości. Poza XVIII wiecznym dworem, który w stanie półruiny stoi na terenie prywatnego podwórza, dzieci obejrzały dawne zabudowania gospodarcze i mieszkalne z początku XX wieku. Otaczają one dawny dwór z kilku stron. Dzieci dowiedziały się, że dwór jest najstarszym budynkiem na terenie miejscowości, a może i całej gminy. Podkreślono pilną potrzebę jego remontu i ochrony dla przyszłych pokoleń. Grupa dowiedziała się także, gdzie położony jest dawny cmentarz prawosławny oraz gdzie stała cerkiew parafialna. Prowadzący zajęcia pokazał dzieciom miejsce po dawnej karczmie zajezdnej- austerii. Wracając w stronę centrum wycieczka przeszła przez dawny bród na rzece obok starej zlewni mleka, mleczarni''. Wymienione zostały ponadto wszystkie zabytkowe budynki uwiecznione na przedwojennych fotografiach Komarowa -np. stary młyn i okazały drewniany dom-dworek. Po pytaniach i dyskusji grupa wróciła do szkoły.

Zajęcia wzbudziły w uczestnikach bardzo duże zainteresowanie i niejednokrotnie z ciekawością a nawet zdziwieniem wysłuchali nieznanych historii swoich miejsc zamieszkania.

Projekt „ W poszukiwaniu siebie” dofinansowany ze Środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 2018 realizowanego przez OSP w Komarowie-Osadzie